Μια «Βίβλος» για το c(l)opy right

Η Ηθική συμπληρώνει τα νομοθετικά κενά στο θέμα των δικαιωμάτων στο ψηφιακό περιεχόμενο

Ηθικοί φραγμοί μάλλον παρά τεχνικοί μπορούν να περιορίσουν το φαινόμενο της άκρατης κλοπής πνευματικών δικαιωμάτων στην ψηφιακή ανοικτή κοινωνία της πληροφόρησης. Θύματα των κλεπτών, κλεπτομανών και κλεπταποδόχων - εκούσιων και ακούσιων - οι δημιουργοί, κατά βάση δημοσιογράφοι αλλά και συγγραφείς, ακαδημαϊκοί και επιστήμονες, που βρίσκονται με δεμένα τα χέρια με το γράμμα του νομοθέτη στα περί «Πνευματικής Ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο» να είναι μάλλον κενό και το νομοθέτημα λειψό λόγω της τεχνικής αδυναμίας κλειδώματος της δυνατότητας αντιγραφής ή «κατεβάσματος» (downloading).

Τι είναι όμως η Πνευματική Ιδιοκτησία ή Πνευματικά Δικαιώματα και πως ορίζονται;  Είναι τα δικαιώματα που έχει ο οποιοσδήποτε δημιουργός στο έργο του. Τα παραχωρεί ο νόμος για κάποιο χρονικό διάστημα ώστε να αποτρέψει τη χρήση των έργων από τρίτους χωρίς την συγκατάθεση των δημιουργών. Το πνευματικό δικαίωμα αποκτάται αυτόματα χωρίς να χρειαστεί ο δημιουργός να κάνει κάποια αίτηση ή χωρίς να εκθέσει το έργο του σε κάποια υπηρεσία.

Η έννοια «πνευματική ιδιοκτησία» έχει ακριβώς την ίδια σημασία τόσο στην διαδικτυακή μας ζωή όσο και στην πραγματική. Συνήθως πνευματικά δικαιώματα συναντάμε σε έργα λογοτεχνίας, όπως βιβλία, φωτογραφίες, γλυπτά, αλλά και άλλες δημιουργίες όπως λογισμικά ή βάσεις δεδομένων.

Ο νόμος 2121/93 θεωρείται μάλλον ελλιπής σήμερα στην Ελλάδα του 2013: «Το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στους δημιουργούς ιδίως την εξουσία (δικαίωμα) να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την εγγραφή και την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή των έργων τους με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, συνολικά ή εν μέρει». Προσωρινή αναπαραγωγή πραγματοποιείται μόνο στο ηλεκτρονικό περιβάλλον, και μπορεί να επιτευχθεί με τη βοήθεια του διαδικτύου δημιουργώντας αντίγραφα στις μνήμες του υπολογιστή τα οποία δεν είναι ορατά σε οποιαδήποτε εμφάνιση του έργου στην οθόνη. Φευγαλέο ονομάζεται το ψηφιακό αντίγραφο το οποίο σταματάει να υπάρχει από τη στιγμή που ο χρήστης θα απενεργοποιήσει τον υπολογιστή του. Μόνιμη ή αλλιώς σταθερή, ονομάζεται η αναπαραγωγή κατά την οποία δημιουργούνται υλικά αντιγραφής όπως π.χ. τα ψηφιακά μέσα.

Το «Downloading» και η σάρωση ανήκουν στην ομάδα της μόνιμης ψηφιακής αναπαραγωγής, επειδή τα έργα αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτοί που έχουν το δικαίωμα να έχουν τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι οι δημιουργοί των έργων, οι αντιπρόσωποι αυτών αλλά και αυτοί οι οποίοι έχουν τη συγκατάθεση να χρησιμοποιούν τα δικαιώματα σύμφωνα με τον νόμο για οικονομική εκμετάλλευση των Μ.Μ.Ε στα οποία εμφανίζονται τα έργα.

Δικαίωμα παρουσίασης των έργων

Στο άρθρο 3 στην παράγραφο 1, ή ν. 2121/93 αναφέρεται πως το περιουσιακό δικαίωμα δίνει τη δυνατότητα στους δημιουργούς να ελέγχουν τα έργα τους, δηλαδή να απαγορεύουν ή να επιτρέπουν να διατίθενται στο κοινό για παρουσίαση ή ακόμα και χρήση.

Υπάρχουν δύο τρόποι αναπαραγωγής των έργων. Το δικαίωμα παρουσίασης του έργου αφορά την προβολή του σε μη ηλεκτρονικό περιβάλλον. Η συγκατάθεση του δημιουργού πρέπει να δίνεται κατά την διάρκεια της προβολής του έργου ή στο τέλος αυτής. Η πρόσβαση του ενός οποιουδήποτε χρήστη γίνεται αφού υποβληθεί αίτηση στον δημιουργό ή αντιπρόσωπο. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως : «making available right» ή «digital transmission right». Το δικαίωμα του «making available right» υφίσταται από τη στιγμή που ο κάτοχος θα ανεβάσει το έργο στο διαδίκτυο.

Ηθική διάσταση του ακαδημαϊκού και ερευνητικού έργου

Οι νόμοι περί πνευματικής ιδιοκτησίας που ισχύουν για την προστασία λογοτεχνικών έργων, ταινιών και μουσικής δεν είναι κατάλληλοι για τα ακαδημαϊκό και ερευνητικό έργο που είναι αποτέλεσμα της ευρύτερης πρόθεσης για κοινωνικό όφελος και άρα ανήκει σε όλους.

Η ιδιαίτερη φύση του Διαδικτύου

Το Διαδίκτυο και οι ιδιαίτερες συνθήκες που έχει διαμορφώσει (όπου είναι διαδεδομένη η διάθεση εξουσιών αναπαραγωγής, μεταβολής και διάθεσης του έργου) περιπλέκουν το ζήτημα δημιουργώντας ένα νομικό κενό.

Η επικρατέστερη άποψη

Τα πνευματικά δικαιώματα του ακαδημαϊκού και ερευνητικού περιεχομένου που διατίθεται μέσω σχημάτων Ανοικτής Πρόσβασης δεν έρχονται σε αντίθεση με το ήδη διαμορφωμένο νομικό πλαίσιο των πνευματικών δικαιωμάτων καθώς βασίζονται:

- Είτε στην άδεια που χορηγεί ο δημιουργός (δικαιούχος)

- Είτε στη χρήση του έργου μετά το πέρας του περιορισμένου χρονικού διαστήματος κατά το οποίο προστατεύεται με πατέντες και δικαιώματα αποκλειστικότητας.

Και στις δυο περιπτώσεις πρέπει να γίνεται αναφορά στο δημιουργό του πρωτότυπου έργου.

Οι άδειες Creative Commons

Οι άδειες χρήσης και εκμετάλλευσης που προτείνει ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Creative Commons έχουν στόχο την ευρύτερη διάθεση και χρήση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας, κυρίως με τη μη αποκλειστική εκμετάλλευση του έργου και διακρίνονται από τα εξής χαρακτηριστικά:

- Διατίθενται δωρεάν μέσω του Διαδικτύου

- Δεν είναι αποκλειστικές

- Διατηρούν τις απορρέουσες εξουσίες από το εμπορικό ή ηθικό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Η Creative Commons υποστηρίζει τη χρήση με επιφύλαξη κάποιων δικαιωμάτων (some rights reserved) η οποία επιτρέπει την ελεύθερη διάθεση του έργου στο Διαδίκτυο για μη εμπορικούς σκοπούς αλλά και στη συνήθη έντυπη μορφή με αμοιβή από κάποιον εκδοτικό οίκο.

Η Creative Commons έχει εκδώσει έξι άδειες που επιτρέπουν την ελεύθερη ανταλλαγή πολιτιστικών προϊόντων. Οι συγγραφείς μπορούν να επιλέξουν κάποια από αυτές ώστε να προστατέψουν το έργο τους κατά τη διάδοσή του στο Διαδίκτυο.

Οι ελληνοποιημένες άδειες της Creative Commons

Με την ελληνοποίηση των αδειών της έκδοσης 2.5 της Creative Commons έχει ασχοληθεί, στα πλαίσια του eBusinessForum, η Ομάδα Εργασίας Ι3 που αποτελείται από τους: Θεόδωρο Καρούνο, Διονυσία Καλλινίκου και Πρόδρομο Τσιαβό. Ο κύριος Μαρίνος Παπαδόπουλος, Δικηγόρος J.D., M.Sc. είναι ο Legal lead της δημιουργίας των αδειών Creative Commons στην Ελλάδα.

Links - Διαδικτυακή Βιβλιογραφία

http://www.defectivebydesign.org/what_is_drm_digital_restrictions_management

http://edri.org/

https://sites.google.com/site/digitalcitizenshipdferris/digital-rights-and-responsibilities

http://aeiforia.for.auth.gr:8080/Portals/0

http://lefta4klik.blogspot.gr/2013/12/automath-anafora-phghs-link-copy-paste.html

http://openaccess.gr/openaccess/copyrights.dot

http://nikos.smyrnaios.free.fr/com_2010_Panteion_University_Smyrnaios.pdf

Tweets

Θέλει και το διαδικτυακό χάος την αναφορά πηγής του lefta4klik.blogspot.gr/2013/12/automath-anafora-phghs-link-copy-paste.html

Τα πανεπιστήμια ξύπνησαν, ο νομοθέτης κοιμάται  nikos.smyrnaios.free.fr/com_2010_Panteion_University_Smyrnaios.pdf

Και η ΕΣΗΕΑ τι κάνει;  www.esiea.gr

Οι ακραίες απόψεις θέλουν ακραίες δράσεις  openaccess.gr/openaccess/copyrights.dot

Δημοσιεύσεις φοιτητών - Ρεπορτάζ